Columbus 1492’de karaya çıktığında, Amerika kıtası zaten binlerce yıldır insanlara ev sahipliÄŸi yapıyordu. Kıtayı keÅŸfeden ilk kiÅŸi o deÄŸildi. Bunun yerine, keÅŸfi birçok keÅŸfin sonuncusuydu.
Toplamda, insanlar Amerika’yı en az yedi farklı kere buldu. Bunlardan en az altısı için, Amerika aslında o kadar da yeni deÄŸildi. KaÅŸifler denizden ve karadan geldiler ve yeni genler, yeni diller, yeni teknolojiler getirdiler. Bazıları kaldı, araÅŸtırdı ve imparatorluklar kurdu. DiÄŸerleri eve gitti ve orada olduklarına dair birkaç ipucu bıraktı.
Sondan baÅŸa, iÅŸte Amerika’yı nasıl keÅŸfettiÄŸimizin hikayesi.
7- Christopher Columbus: MS 1492
1492’de Avrupalılar, Ä°pek Yolu ile veya Afrika’nın güney ucundaki Cape Route’u kullanarak Asya’ya ulaÅŸabildiler. Avrupa’dan batıya yelken açmanın imkansız olduÄŸu düÅŸünülüyordu.
Eski Yunanlar, Dünya’nın çevresinin Asya’yı çok batıya koyan 40.000 km olduÄŸunu doÄŸru bir ÅŸekilde hesaplamışlardı. Ancak Columbus hesaplarını alt üst etti. Birim dönüÅŸtürmedeki bir hatası, Dünya’nın çevresinin sadece 30.000 km olduÄŸunu ima etti.
Bu hata, hüsnü kuruntudan doÄŸan diÄŸer varsayımlarla birlikte, Avrupa’dan Japonya’ya sadece 4500 km’lik bir mesafe gösterdi. Gerçek mesafe neredeyse 20.000 kilometre.
Eski Yunanlar, Dünya’nın çevresinin Asya’yı çok batıya koyan 40.000 km olduÄŸunu doÄŸru bir ÅŸekilde hesaplamışlardı. Ancak Columbus hesaplarını alt üst etti. Birim dönüÅŸtürmedeki bir hatası, Dünya’nın çevresinin sadece 30.000 km olduÄŸunu ima etti.
Columbus’un gemileri, Asya’ya ulaÅŸmak için yeterli malzeme olmadan yola çıktı. Neyse ki Amerika’ya çıktı. Columbus, DoÄŸu Hint Adaları’nı bulduÄŸunu düÅŸünerek, bu kıtanın halkına “Hintliler” dedi. Sonunda hatasını anlamadan öldü. Columbus’un bilinmeyen bir toprak bulduÄŸunu fark eden denizci Amerigo Vespucci’ydi ve 1507’de Vespucci’nin onuruna Amerika adı uygulandı.
6- Polinezyalılar: MS 1.200
MÖ 2500 civarında, denizci bir halk yeni topraklar bulmak için Tayvan’dan yola çıktı. Filipinler üzerinden güneye, Melanezya üzerinden doÄŸuya, ardından uçsuz bucaksız Güney Pasifik’e doÄŸru yola çıktılar. Bu insanlar, Polinezyalılar, binlerce kilometre açık okyanusu geçmek için rüzgarı, dalgaları ve yıldızları okuyan usta denizcilerdi.
Polinezyalılar devasa çift kanolar kullanarak Samoa, Fiji, Tonga ve Cook Adaları’na yerleÅŸtiler. Bazıları güneye Yeni Zelanda’ya giderek Maori oldu. DiÄŸerleri doÄŸuya Tahiti, Hawaii, Paskalya Adası ve Markiz Adaları’na gitti. Buradan, sonunda Güney Amerika’ya geldiler. Sonra, Pasifik’in çoÄŸunu keÅŸfettikten sonra keÅŸif gezisinden vazgeçtiler ve Güney Amerika’yı tamamen unuttular.
Ancak bu olaÄŸanüstü yolculuÄŸun kanıtları kaldı. Güney Amerikalılar Polinezyalılardan tavuk alırken, Polinezyalılar Güney Amerika tatlı patateslerini almış olabilir. Ve yemekten fazlasını paylaÅŸtılar. DoÄŸu Polinezyalıların Amerika yerlisi DNA’sı var. Polinezyalılar sadece Yerli Amerikalılarla tanışmadılar, onlarla evlendiler.
Viking destanlarına göre, MS 980 civarında, Kızıl Eric, bir Viking ve kurnaz satıcı, insanları oraya taşınmaya ikna etmek için uçsuz bucaksız, buzlu bir çorak araziye “Grönland (Greenland)” adını verdi. Sonra, MS 986’da Grönland’dan çıkan bir tekne Kanada kıyılarını gördü.
MS 1021 civarında, Erik’in oÄŸlu Leif, Newfoundland’da bir yerleÅŸim yeri kurdu. Vikingler, Amerika yerlileriyle savaÅŸtan ve Grönland’a geri dönmeye mecbur kalmadan önce sert iklimle mücadele etti. Bu hikayeler, arkeologların Newfoundland’daki Viking yerleÅŸimlerinin kalıntılarını kazıp çıkardıkları 1960’a kadar, uzun süredir mit olduÄŸu gerekçesiyle kabul edilmedi.
Vikinglerden hemen önce, Inuit halkı Sibirya’dan Alaska’ya deri botlarla seyahat etti. Balinalar ve foklar avlayarak, çim kulübelerde ve iglolarda yaÅŸayarak, soÄŸuk Arktik Okyanusu’na iyi adapte olmuÅŸlardı ve Grönland’a kadar kıyılara girdiler.
Ä°lginç bir ÅŸekilde, DNA’ları yerli Alaskalılara oldukça yakın, bu da atalarının Asya’yı Alaska’dan kolonileÅŸtirdiÄŸini ve sonra tekrar Amerika’yı keÅŸfetmek için geri döndüÄŸünü ima ediyor.
3- Eskimo-Aleut: MÖ 2.500 ila 2.000
Inuit, daha önceki bir göçün soyundan gelir: Eskimo-Aleut dillerini konuÅŸanların göçü. Bunlar diÄŸer Amerika yerlilerinin dillerinden farklıdır ve hatta Fince ve Macarca gibi Ural dilleriyle uzaktan iliÅŸkili olabilir.
Bu durum, DNA kanıtlarıyla birlikte, Eskimo-Aleut’un farklı bir göç olduÄŸunu gösteriyor. Bugünkü Rusya’dan Alaska’ya, belki de 4.000-4.500 yıl önce Bering Denizi’ne rastladılar, Na-Dene halkı gibi daha önceki göçmenleri kısmen yerinden ettiler ve hatta onlarla karıştılar.
2- Na-Dene: MÖ 8.000 ila 3.000
BaÅŸka bir grup, Na-Dene halkı, yaklaşık 5.000 yıl önce Bering Denizi’ni geçerek Alaska’ya gitti, ancak diÄŸer araÅŸtırmalar Amerika kıtasına 10.000 yıl kadar önce yerleÅŸtiklerini gösteriyor.
Kemiklerinden elde edilen DNA, onları Eskimo-Aleut grubundaki modern insanlara deÄŸil, Navajo, Dene, Tlingit ve Apache halkı gibi Na-Dene dil ailesini konuÅŸan Yerli Amerikalılara baÄŸlıyor. Na-Dene dilleri Sibirya’da konuÅŸulan dillere en yakın olan dillerdir, bu da onların ayrı bir göçü temsil ettiÄŸini düÅŸündürüyor.
1- Ä°lk Amerikalılar: 35.000 ila 16.000 yıl önce
Hemen hemen tüm Amerika yerlisi kabileler (Sioux, Comanche, Iroquois, Cherokee, Aztek, Maya, Quechua, Yanomani ve düzinelerce diÄŸerleri) benzer dilleri konuÅŸur. Bu durum, dillerinin uzun zaman önce Amerika kıtasına giren tek bir kabile tarafından konuÅŸulan ortak bir ata dilinden evrimleÅŸtiÄŸini gösteriyor. Onların soyundan gelenlerin düÅŸük genetik çeÅŸitliliÄŸi, bu kurucu kabilenin küçük olduÄŸunu, belki de 80 kiÅŸiden az olduÄŸunu gösteriyor.
Peki oraya nasıl gittiler? 11.700 yıl önce son buzul çağı sona ermeden önce, buzullarda o kadar çok su tutuldu ki deniz seviyeleri düÅŸtü. Bering Denizi’nin dibi kurudu ve Bering Kara Köprüsü oluÅŸtu. Amerika’nın ilk insanları Rusya’dan Alaska’ya yürüdü. Ancak bu göçlerin zamanı tartışmalı.
Arkeologlar bir zamanlar 13.000 yıl önce yaÅŸayan Clovis halkının Amerika’nın ilk yerleÅŸimcileri olduÄŸunu düÅŸündüler. Ancak ÅŸimdi kanıtlar, insanların Amerika’ya çok daha önce geldiÄŸini gösteriyor.
Washington, Oregon, Teksas, ABD’nin doÄŸu kıyısı ve Florida’daki buluntular, insanların Amerika’ya Clovis halkından çok önce ulaÅŸtığını gösteriyor.
New Mexico’daki ayak izleri 23.000 yıl öncesine dayanıyor. Meksika maÄŸarasındaki taÅŸ aletler 32.000 yıl öncesine ait olabilir. Colorado’dan kesilmiÅŸ bir mamut 31.000–38.000 yıl öncesine tarihleniyor. Ve 32.000 yıl önce insanları Alaska’da ateÅŸ izleri bıraktı.
Bu tarihlerden bazıları yanlış olabilir, ancak her yeni keÅŸifle birlikte hepsinin yanlış olması giderek daha zor görünüyor.
Erken bir göç, büyük bir gizemi düzgün bir ÅŸekilde çözebilirdi. 13.000 yıl önce, geniÅŸ bir buzul olan Laurentide Buz Levhası, Kanada’yı üç kilometre kalınlığa kadar buza gömdü. Ä°nsanlar o zaman Kuzey Amerika’ya geldiyse, buzu nasıl geçtiler? GüneydoÄŸu Alaska’nın buzullar ve fiyortlarla dolu engebeli kıyısı muhtemelen geçilmezdi ve ilk Amerikalıların muhtemelen tekneleri yoktu. Ancak 30.000 yıl önce buz tabakası tam olarak oluÅŸmamıştı.
Buz yayılmadan önce insanlar mamutları ve atları Alaska’dan doÄŸuya Kuzeybatı Toprakları’na, ardından güneye Alberta ve Saskatchewan üzerinden Montana’ya kadar avlayabilirdi. Dikkat çekici bir ÅŸekilde, insanlar Amerika’ya Batı Avrupa’dan önce yerleÅŸmiÅŸ olabilirler. Yine de bu mantıklı olabilir. Alaska’nın Kuzey Kutbu zorluydu, ancak Avrupa’da potansiyel olarak düÅŸman Neandertaller vardı.
1492, Amerika’nın son keÅŸfiydi. Columbus, Magellan ve Cook’un yolculuklarının ardından, insanlığın diasporasının dağınık torunları nihayet yeniden bir araya geldi. Temassız birkaç kabile dışında, her yer herkes tarafından biliniyordu. KeÅŸif imkansızdı.
Ancak Amerika’nın yerleÅŸiminin hikayesi hala yazılıyor ve anlayışımız geliÅŸiyor. Eskimo-Aleut bir deÄŸil, iki farklı göç olmuÅŸ olabilir. Genler, diÄŸer erken kurucu popülasyonların olasılığına iÅŸaret ediyor. Polinezyalıların ve Ä°skandinavların ziyaretlerine dair ne kadar az kanıt bıraktığı düÅŸünülürse, baÅŸka göçlerin de olduÄŸu düÅŸünülebilir, bunlardan çok az kanıtımız var.
BilmediÄŸimiz çok ÅŸey var. Artık kimse Amerika’yı keÅŸfedemez, ancak keÅŸifleri hakkında keÅŸfedilecek çok ÅŸey var.
Facebok'tan alınmıştır.
