Risk, borsadaki en önemli unsurlardan bir tanesidir ve ciddi anlamda kar elde etmede yardımcı olur. Ancak riskin bir dezavantajı var: kaybetme olasılığı.
Bir marjin hesabı ile iÅŸlem yapmak size daha fazla varlıkla iÅŸlem yapma olanağı verebilir ve bu da daha yüksek miktarda hisse senedi satın alabilmenize olanak tanır. Marjinin olumlu tarafı, yüksek kazanç potansiyelidir.
Fakat bunun bir dezavantajı da var. Marjin hesabı ile iÅŸlem yapmak risklidir. Neden? Çünkü teminatla yatırım yapıyorsunuz - yani para gerçekten size ait deÄŸil. Üstüne bir de iÅŸler yolunda gitmez ve marjin çaÄŸrısıyla uÄŸraÅŸmak zorunda kalırsanız başınız çok aÄŸrıyabilir.
Marj ÇaÄŸrısı (Margin Call) Nedir?
Marjin (teminat), herhangi bir enstrümanda pozisyon açılması için gereken minimum para miktarını anlatır. Bu miktar ise enstrümanın fiyatına, kaldıraç oranına ve iÅŸlem hacmine göre deÄŸiÅŸiklik gösterir. Marjin çaÄŸrısı, bir yatırımcının teminat olarak tutulan varlık tutarının minimum deÄŸerin altına düÅŸtüÄŸü zamanda gerçekleÅŸir.
Bir marj çaÄŸrısı almak, pek isteyeceÄŸiniz bir ÅŸey deÄŸildir. Kaybın büyüklüÄŸüne baÄŸlı olarak, yatırım yolculuÄŸunuz için büyük bir aksaklık göstergesi olabilir. EÄŸer bir marj hesabından baÅŸarılı bir ÅŸekilde iÅŸlem yapmak istiyorsanız marj çaÄŸrılarının nasıl çalıştığını anlamanız gerekir.
Bir yatırımcı marj çaÄŸrısı aldığında, uyarı brokerin web tarayacısına bir bildirim olarak gidebilir veya e-posta , kısa mesaj, telefon görüÅŸmesiyle de uyarı yapılabilir. EÄŸer yatırımcı zamanında marjin çaÄŸrısını yerine getirmezse, broker yatırımcının varlıklarını bildirimde bulunmaksızın satabilir ve hangi pozisyonları tasfiye edeceÄŸini seçebilir. Bunları yaparken ekstra iÅŸlemler için komisyon da talep edebilir ve yapılan zarar için dava açabilirler.
Bir trader'ın hisse senetleri toplam piyasa deÄŸerinin yüzdesi olarak minimum gereksinimleri karşılamıyorsa, broker bir marj çaÄŸrısı gönderebilir. Brokerler ayrıca marj politikalarını deÄŸiÅŸtirirlerse veya yatırımcının çok fazla riskli yatırım yaptığına inanırlarsa marj çaÄŸrısı yapabilirler.
Brokerlerin farklı marjları olduÄŸundan ve her hisse senedi farklı bir fiyata sahip olduÄŸundan marjin için bir formül kullanmak gerekiyor.
Marjin = 100.000 x 5.80 / 100 = 5.800 TRY elde edilir.
Bir de ÅŸu örneÄŸe bakalım:
Diyelim ki elinizdeki para 15.000 TL. Daha sonra brokerinizden teminat kredisi olarak 15.000 TL borç alırsınız, böylece daha fazla hisse satın alabilirsiniz. BaÄŸlı olduÄŸunuz yatırım ÅŸirketinin sürdürme (maintenance) marjı (yatırımcının bir pozisyonu açık tutabilmesi için sahip olması gereken özsermaye miktarını anlatır) % 30 ise ve her biri 100 TL deÄŸerinde 300 hisse satın aldıysanız, iÅŸlem ÅŸöyle yapılacaktır:
(15.000 TL Marj kredisi) / (1 - 0.30 Sürdürme Marjı%) = 21.428.57 TL Hesap DeÄŸeri
Bu durumda, hesap deÄŸeriniz 21.428.57 TL'nin altına düÅŸerse veya hisse senedinin fiyatı 71.43 TL'nin (21.428.57 / 300 hisse) altına düÅŸerse bir marj çaÄŸrısı tetiklenecektir.
Bir marj çaÄŸrısı aldığınızda, durumunuzu korumak için 3 seçeneÄŸiniz vardır:
1.Teminat ÇaÄŸrısını Karşılamak için Para Yatırın
Ä°lk seçenek, özkaynaklarınızı minimum gereksinime geri getirmek için daha fazla nakit yatırmaktır. Yukarıdaki örneÄŸi kullanarak, hissenizin hisse başına 100 TL'den 70 TL'ye düÅŸtüÄŸünü varsayalım. Bu durum hesap deÄŸerinizi 21.000 TL'ye (70 TL'lik hisse senedi fiyatı x 300 hisse) getirecektir.
Brokerin kredi deÄŸeri deÄŸiÅŸmediÄŸi için (15.000 TL), özkaynaklarınız ÅŸimdi 6.000 TL (21.000 TL yeni hesap deÄŸeri - 15.000 TL ödünç alınmış para) olacaktır.
Bu da özsermaye oranınız ı% 28,57'ye düÅŸürür. Ulaşılan oran, % 30'luk gerekli sürdürme marjının altında.
Bir marj çaÄŸrısında sürdürme marjını karşılamanız gereken nakit parayı hesaplamak için kullanılan formül:
(Varlığın Piyasa DeÄŸeri x Sürdürme Marjı) - Yatırımcının Yeni Özsermayesi = Sürdürme Marjını Karşılayacak Nakit Para
Bu formül ile:
(21.000 TL x 0.30 TL) - 6000 TL = 300 TL
Bu durumda, son ödeme tarihine kadar 300 TL yatırmak için bir marj çaÄŸrısı alırsınız.
2.Marj ÇaÄŸrısını Karşılamak için Hisse Yatırımı Yapma
Teminat çaÄŸrısını karşılamanın baÅŸka bir seçeneÄŸi de hisse senedini teminat hesabınıza yatırmaktır. Önceki örnekte kullanılan 21.428.57 TL sonucunu veren formülü hatırlıyor musunuz?
Bu seçeneÄŸi kullanmak için, hesabınızdaki varlıkların deÄŸeriyle size gereken miktar arasındaki farkı kapatmak için daha fazla varlık yatırımı yapmanız gerekir. Bu durumda hesabınızda 428.57 TL (21.428.57 TL gerekli hesap deÄŸeri - 21.000 TL yeni hesap deÄŸeri) daha olması gerekir.
3.Tasfiye Yöntemi
Marj çaÄŸrısını karşılamak için daha fazla nakit yatıramaz veya hesabınıza daha fazla varlık ekleyemezseniz, tek seçeneÄŸiniz hisseyi tasfiye etmek ve marj kredinizi azaltmak olacaktır.
Bu durumda, 1.000 TL deÄŸerinde hisse (veya 15 hisse) satmanız gerekir. Bu, marj kredinizi 14.000 TL'ye düÅŸürür ve mevcut 6.000 TL'lik özsermaye, minimum % 30 sürdürme marjını karşılar.
Hiç kimsenin bir marj çaÄŸrısı almak istemediÄŸini söylemek pek de yanlış olmaz. Özellikle küçük bir hesapla iÅŸlem yapıyorsanız veya ufak miktarlı yatırımlarınız varsa marjin çaÄŸrısı oldukça stres edici olabilir. Fakat ÅŸanslıyız ki marj çaÄŸrılarından kaçınmak oldukça kolay. Neler yapabileceÄŸinze gelin birlikte bakalım:
-Tüm marj alım gücünüzü kullanmayın. Marja sahip olmanız, onu kullanmanız gerektiÄŸi anlamına gelmez. Unutmayın, borç alınan kaynakları ne kadar çok kullanırsanız, o kadar fazla risk alırsınız. Bu da pek alınması gereken bir risk deÄŸildir ve küçük bir hesabınız olsa bile yatırım yapmanın baÅŸka yolları da vardır.
-Tek tip yatırımdan kaçının. Yatırımlarınızı çeÅŸitlendirmek, riskinizi sınırlamanın bir yolu olabilir. EÄŸer borç aldığınız tüm parayı tek bir yatırıma harcarsanız ve piyasalar aleyhinize iÅŸlerse kayıplarınız büyük olabilir.
-Likit varlıkları hazır bulundurun. Bir marj çaÄŸrısı alırsanız, hesabınızı korumak için paranız olduÄŸundan emin olun.
-Volatilitesi yüksek varlıklarda marjin iÅŸlemleri yapmaktan kaçının.
-Bir marj hesabı açmayın. Bir marj çaÄŸrısından kaçınmanın en kolay yolu bir marjla yatırım yapmamaktır. Ek riskleri üstlenecek gücünüz yoksa bir nakit hesap açın. Nakit hesabı kullanarak kendi paranızla iÅŸlem yapmak riskleri daha iyi anlamanıza yardımcı olabilir.
Bir marj hesabı ile iÅŸlem yapmayı düÅŸünüyorsanız, kayıplarınızın artabileceÄŸini unutmayın.
Hesabınız minimum sürdürme marjının altına düÅŸerse ve brokeriniz bir marj çaÄŸrısı açmayı seçerse, durdurmak için yapabileceÄŸiniz pek bir ÅŸey yoktur. Bununla birlikte, iyi iliÅŸkilere sahip olduÄŸunuz daha saygın broker ve firmalardan bu konuda daha iyi hizmet alabilirsiniz.
Brokerler genellikle kendi finansal durumlarını korumakla ilgilenirler ve arkanızdan borçları tahsil etmekle uÄŸraÅŸmak da istemezler. Bu nedenle mümkün olduÄŸunca fazla para toplamak için hisselerinizi satmaya baÅŸlayabilirler ve bunu yaparken size bildirimde bulunma zorunlulukları da yoktur.
YapabileceÄŸiniz en iyi ÅŸey, hesabınızı düzenli olarak izlemek ve yaptığınız iÅŸlemlerin neler olduÄŸunun farkında olmaktır. Ä°ÅŸlem yaparken kendinizi korumak için gereken özeni gösteremiyorsanız, bir marj hesabı ile iÅŸlem yapmamalısınız.
Sonuç
Borsada iÅŸlem yapacaksanız, riskle baÅŸa çıkmayı bilmeniz gerekir. Ne kadar risk alabileceÄŸinizi ve genel yatırım tarzınıza neyin uygun olup olduÄŸunu seçmek ise size kalmıştır.
Marjin hesapları borç para ile iÅŸlem yapmanıza izin verdiÄŸi için, hem ödül hem de risk açısından yüksek potansiyele sahiptir. Fakat buradaki potansiyel daha çok "risk" üzerinde yoÄŸunlaşır.
Her yatırımcı farklıdır, ancak tutarlı bir ÅŸekilde iÅŸlem yapmayı öÄŸrenmek istiyorsanız paranızı akıllıca kullanmayı, alışkanlıklarınızı yönetmeyi ve hesabınızın ne durumda olduÄŸunu her zaman bilmek zorundasınız.
Kaynaklar:
https://stockstotrade.com/margin-call
https://money.howstuffworks.com/margin-call.htm
https://www.firstrade.com/content/en-us/education/margin/margincall