EMEKÇÄ°NÄ°N BAYRAMI
Åžahabettin KÜÇÜKYAZICI
Son zamanlar insanlık için de tarihsel önemde sınav yıllarıydı. Ä°klim ısınıyor, hava kirleniyor, ormanlar yanıyor, su azalıyor. DoÄŸal kaynaklar kötü yönetiliyor. Kötü kentleÅŸme, kötü sanayi, kötü tarım, kötü enerji, kötü tüketim… Dördüncü sanayi devrimi ötesinde, doÄŸa ve insan odaklı toplumsal geliÅŸme arayışındayız. KüreselleÅŸmenin yeni bir sürümü devrede. Hareketlilik ÅŸelalesi çağındayız: insanlar, mallar, hizmetler, para, bilgi… Ve bulaşıcılığı artan küresel virüsler. Sadece biyolojik deÄŸil, finansal virüsler, dijital virüsler. Demokrasilerimizi tehdit eden dezenformasyon virüsleri. Terörist ve dogmatik virüsler. Ve en risklisi: karbon dioksit virüsü.
Dünya iÅŸleri açısından en az üç önemli deÄŸiÅŸim ekseni var son yıllarda:
1. Alan ve zaman algısı: fiziksel ve sanal alanların kısmi bütünleÅŸmesi. "Metavers coÄŸrafyası" geliÅŸirken, ekonominin, sosyal yaÅŸamın, etik kaygıların ve hukuksal düzenlemelerin dijital dünyaya uyum dinamikleri sarmalı.
2. Küresel dengeler atlasının ana baÅŸlıkları: enerji, finans, teknoloji, iklim, insan, güvenlik, saÄŸlık ve kültür. Her baÅŸlıkta, her ülkenin artıları ve eksileri; olumlu ve olumsuz eÄŸilimleri var. ABD halen önde fakat yegâne süper güç deÄŸil.
3. Uluslararası iliÅŸkiler ve iç siyaset. Demokrasilerde ve hatta diÄŸer rejimler için de kaçınılmaz olarak vatandaÅŸ odaklı dış politika çağı. Ekonomi, yeÅŸil dönüÅŸüm, dijital teknolojiler ve sosyal ilerleme alanları bütünsellik içinde.
Ülkeler arası rekabet bu eksenlerde ÅŸekilleniyor. Uluslararası ekonomi küreselleÅŸme ve korumacılık yumağına döndü. Mikroçip üretim zincirleri, 5G, biyotek ve nükleer füzyon gibi çok önemli analiz etkenleri. Küresel deÄŸer aÄŸlarındaki istikrarsızlık, kaymalar ve yeni fırsatlar ticaret ile sınırlı deÄŸil; enerji, hizmetler, yetenekler, teknoloji, yatırımlar, lojistik, saÄŸlık, turizm, tarım, büyük veri… Rekabet yalnızca gezegen sathında deÄŸil. Uydular, uzay istasyonları, Ay ve Mars programları ile uluslararası iliÅŸkiler jeo-stratejik kalıplarını kırdı, atmosferi aÅŸtı: uzay son sınır.
Bu ilginç zamanlarda, ABD en önemli güç kaynağı olan demokrasisini korumaya çabalıyor. Rusya ise Ukrayna savaşında ekonomik ve siyasal olarak daha da küçüldü. Åžimdi 2024 yılında Ukrayna halkı yaÅŸamlarını yeniden inÅŸaya çalışırken, Rusya halkı demokrasi için mücadeleye baÅŸlıyor. Washington-Pekin hattında ise iliÅŸkiler karşılıklı husumet ve bağımlılıkların paradoksunda, iki taraf için de hassas. ABD ve Çin rekabetinin odağında kuantum bilgisayarı mega-devrimi, yeÅŸil enerji teknolojileri, hipersonik ve siber silahlar ve de farklı iki toplumsal yaÅŸam vizyonu öne çıkıyor. Tabii ABD yalnız deÄŸil. Tüm vahim politika hatalarına raÄŸmen simgesel anlamı ile Batı dünyası pandemi sonrası dönemde güçlendi. Kuzey Amerika, Avrupa, Japonya, G. Kore, Avustralya ve Yeni Zelanda'dan Latin Amerika ve Güney DoÄŸu Asya'ya doÄŸru geniÅŸleyen ülkeler grubu söz konusu.. Bu "geniÅŸ Batı" asgari müÅŸtereklerde tanımlanıyor: demokrasi, hukuk devleti, piyasa ekonomisi, bağımsız düzenleyici kurumlar, vatandaÅŸ-devlet iliÅŸkisi, teknoloji-özel yaÅŸam dengesi ve sosyal kalkınma ülküleri. Denklemde ayrıca artık dünyanın ek kalabalık ülkesi ve derin sorunlara raÄŸmen bir demokrasi olan Hindistan da var. Farklı bir zeminde, G20 hâlâ küresel karar grubu olmaya en yakın siyasi oluÅŸum.
2023 yılı sonunda Türkiye nerede?
Geri döndü. Dünya sahnesinde yıldızı tekrardan parlıyor. Ä°nsan uygarlığının daha iyi bir toplum olma mücadelesine Türkiye artık daha iyi katkıda bulunuyor; deÄŸer yaratıyor. Türkiye'nin son yılları çetin geçmiÅŸti: hukuk devleti, insan hakları ve kurumlarda erozyon, terör, darbe giriÅŸimi, olaÄŸanüstü hal, mülteci dalgaları, sert seçim dönemleri, dış politika girdapları, pandemi, derin ekonomik kriz, Ukrayna'nın iÅŸgali ve enerji çalkantıları… Tam da Cumhuriyet'in ikinci yüzyılına girerken, 2023 meclis ve cumhurbaÅŸkanlığı seçimlerinde devlet ve partiler saydam, tarafsız ve güvenilir bir süreci baÅŸarı ile yönetti; halkın demokratik çoÄŸulculuÄŸu sonuçlara yansıdı; iyi oldu. Demokratik meÅŸruiyet tamam.
Türkiye'de 2023'ün ilerleme alanları yakın geleceÄŸini de aydınlatıyor. Ä°ÅŸte bazıları:
Anayasa. Etkin iÅŸleyen bir parlamenter demokrasi tesis edildi. Mutlak özgürlükçü, eÅŸitlikçi ve çevreci bir Anayasa yürürlükte. Bu çerçevede tüm dünyaya örnek olan yaratıcı bir yargı reformu süratle baÅŸarıldı. Güvenlik kurumları ve politikaları da güçlendi bu sayede. Güvenlik ve özgürlüklerin çeliÅŸen deÄŸil, birbirini güçlendiren alanlar olduÄŸu anlaşıldı nihayet. Son seçimler sonrasında CumhurbaÅŸkanı ve TBMM'nin siyasal olgunluk, basiret ve bilgelik içinde hareketi çok önemliydi. Sivil toplumun her kesimi ile etkileÅŸim içinde, geniÅŸ ulusal uzlaÅŸmaya dayalı bir anayasal reform süreci bu sayede hızla baÅŸladı. Ülkenin ufku açıldı.
Liyakat. Ekonomiden, hukuka, dış politikadan bilime her alanda deÄŸerli bilgi, deneyim, yaratıcılık ve emek sahibi kadrolar görevde. Meclis, hükümet, belediyeler, kamu kurumları ve siyasal partilerde vasatlık furyası bitti. Her alanda yönetim takımları gençler, yaşı ileriler, kadınlar, erkekler ve tüm diÄŸer eÅŸitlik ve çeÅŸitlilik etkenlerinin bileÅŸimiyle oluÅŸuyor. Liderlik 21. yüzyıla uygun katılımcı bir anlayışla ÅŸekilleniyor. Dar kadrocu, yakınındaki nitelikli insanlardan tırsan, hemÅŸerici, tarikatçı, politbürocu, arkadaÅŸçı, camiacı, kayırmacı zihniyetler kaybediyor; ülke kazanıyor.
EÄŸitim. Kapsamlı bir reform baÅŸladı. Hedefler berrak. Türkçe iletiÅŸim yeteneÄŸi ve matematik zekâsı geliÅŸmiÅŸ, genel kültüre meraklı, sosyal eÅŸitlik, doÄŸa, teknoloji ve yaratıcılık duyarlıklı, finansal ve dijital okuryazarlığı ileri, Ä°ngilizceye anaokulundan baÅŸlamış öÄŸrenciler. Özgüvenli bir gençlik. Ekonomik ve toplumsal yaÅŸamda saygınlık anahtarına dönüÅŸmüÅŸ bir mesleki eÄŸitim sistemi. Bilgiye ulaÅŸmak, sorgulamak, kullanmak ve geliÅŸtirmek merkezli bir eÄŸitim anlayışı. Bilimsel özgürlük rüzgarıyla uluslararası rekabet gücü yükselen üniversiteler. Maddi ve manevi koÅŸullarıyla yüceltilmiÅŸ bir eÄŸitimcilik mesleÄŸi.
DiÄŸer yapısal reformlar: iÅŸ piyasası, mali piyasalar, ekonomik yönetiÅŸim kurumları, tarım, enerji… Ayrıca kamu ihaleleri… Sonuçları zamanla alınacak da olsa, süreçlerin baÅŸlaması bizzat olumlu etkiler yayıyor. Bu ortamda "startup" ekosistemi serpilmeye devam ediyor. Fintek, yeÅŸil dönüÅŸüm, akıllı kentler, tarım gibi alanlara açılan geniÅŸ yelpazede dünya yıldızları çoÄŸalıyor. EÅŸzamanlı olarak Türk ÅŸirketleri çevresel, sosyal ve kurumsal yönetiÅŸim ("ESG") ile deÄŸerlerinin parladığı bir döneme girdiler. Siyaset bunun için uygun zemini saÄŸlıyor.
Dış iliÅŸkiler. Avrupa BirliÄŸi deÄŸiÅŸiyor. FarklılaÅŸtırılmış entegrasyon düzeni, yani esnek üyelik eksenleri oluÅŸuyor. 2022 yılında ilk adımlarını atan Avrupa Siyasal TopluluÄŸu önemli. Türkiye dahil AB üyesi olsun veya olmasın tüm kıta ülkelerini kapsıyor. Türkiye bu yakın gelecekte iyi konumlanmak üzere AB ile gümrük birliÄŸini çaÄŸa ve uluslararası rekabete uygun olarak yeniledi. Tüm üretim sektörlerinde, dijital alanda, yeÅŸil dönüÅŸümde, sosyal haklarda, yani genel olarak Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları çerçevesinde Avrupa ekonomik alanına dahil oldu. Bu sayede dünyanın diÄŸer ülkeleri için de çekim gücü arttı. Simetrik olarak, dünyaya açıldıkça Avrupa'da etkisi derinleÅŸti. Türkiye "Avrupa'nın Avrasya açılım merkezi" konumunu yeniden kazanıyor. Katma deÄŸeri yüksek ihracat, istihdam ve teknoloji yaratan yatırımlar, nitelikli turizm ve kültürel cazibe yükseliÅŸte. Rusya ile iliÅŸkiler "normal". Orta DoÄŸu'da etkili ama Orta DoÄŸulu deÄŸil. Türkiye Cumhuriyeti yüzüncü ÅŸeref yaşında dünyaya açık, özgüvenli ve saygın bir ülke
Ve ekonomi. DoÄŸal olarak tüm bu ilerlemeler sayesinde ülke saÄŸlıklı bir büyüme ivmesini yakalamak üzere. Seçimler sonrasında anayasal reformun baÅŸlaması ve ekonomik yönetimin bilimsel ve kurumsal temellere kavuÅŸması ile Türkiye ilk aÅŸamada dünyadan aldığı finansal ve siyasal krediyi iyi kullandı. Zaten hukuk, liyakat, akıllı dış politika ve AB süreci ülkenin dünyada tavan yapmış olan kredi risk primini hızla düÅŸürmüÅŸtü. Enflasyon ve döviz kurları da aÅŸamalı olarak istikrara kavuÅŸtu. Güven tesis edildi. Küresel deÄŸiÅŸime uyum saÄŸlamak açısından, ekonomik istikrar temel etkendir.
Åžimdi hedef gelir dağılımı eÅŸitsizliÄŸi için, ülkenin bekası için, diÄŸer ülkelere de örnek olacak bir genel sistem reformu; çünkü 21. yüzyılda ekonomik ve sosyal eÅŸitsizliklerle savaÅŸ bir uygarlık meselesidir. Göç hareketleri artacak. Demokrasiler sarsılacak. Küresel virüsler bulaşıcı. Ä°nsanlığın teknolojisi, deneyimi ve bilgeliÄŸi de artacak. Tabii söz konusu olan "Dünyayı kurtarmak" deÄŸil. Gezegenimizin buna ihtiyacı yok. GüneÅŸ ve Jüpiter var olduÄŸu sürece Dünya güvenlik içinde. DoÄŸa kurur, donar, batar ama toparlar; son 4,5 milyar yılda sık sık olduÄŸu gibi. EÅŸitsizlikler ve iklim deÄŸiÅŸikliÄŸi gezegeni deÄŸil, sadece 12 bin küsur yıllık insan uygarlığını tehdit ediyor. Ä°ÅŸte bu açıdan da, 2023 yılının geliÅŸmeleri sayesinde, Türkiye artık daha iyi bir Dünya için mücadelenin önemli bir aktörü.
2023'ü böyle geride bırakırken, 100. yıl marşımızın sedası gök kubbede bâki:
YaÅŸasın Türkiye Cumhuriyeti
Yaşasın demokrasi
Merhaba Dünya (ALINTIDIR)
