Nasıl kuruldu ?
Kuzey Atlantik AntlaÅŸması Örgütü, 4 Nisan 1949'da 12 ülke tarafından imzalanan Kuzey Atlantik AntlaÅŸması'na dayanarak Washington’da kuruldu. Belçika, Ä°ngiltere, Fransa, Hollanda ve Lüksemburg tarafından 17 Mart 1948'de imzalanan Brüksel AntlaÅŸması, NATO'nun kuruluÅŸunun temeli olarak biliniyor. 1950 yılında Kore Savaşı'na katılan Türkiye, 1952 yılında NATO'ya kabul edildi.
NATO neyi hedefliyor?
Örgütün kurulmasındaki temel hedef, "üye ülkelerin herhangi bir dış güçten gelebilecek saldırıya karşı ortak savunma yapmaları" olarak tanımlanıyor. Üye ülkeler, herhangi bir üyeye karşı yapılan bir silahlı saldırıyı tüm üyelere yapılmış kabul ediyor. Dolayısıyla bir silahlı saldırı olması durumunda her bir üye, bireysel veya kolektif savunma hakkının kullanılmasında saldırıya uÄŸrayan üyeye yardım etme sorumluluÄŸu taşıyor. Ayrıca üyelere, gerekli görüldüÄŸünde Kuzey Atlantik bölgesinin güvenliÄŸini saÄŸlamak ve sürdürmek için silahlı güce baÅŸvurabilme seçeneÄŸi tanınıyor.
Soğuk savaş sonrası ne oldu?
SoÄŸuk savaÅŸ döneminde Sovyetler BirliÄŸi, ittifakın en önemli varlık nedeni oldu. Sovyetler BirliÄŸi’nin yıkılması ve VarÅŸova Paktı'nın 1991'de dağılmasını ardından ve NATO'nun amacında, doÄŸasında, görevlerinde ve Avrupa kıtasına odaklanışında stratejik bir yeniden deÄŸerlendirme ihtiyacı doÄŸdu. Bu deÄŸiÅŸim, 1990'da Paris'te NATO ile Sovyetler BirliÄŸi arasında imzalanan, belirli askerî azaltmaları zorunlu kılan ve Aralık 1991'de Sovyetler BirliÄŸi'nin dağılması sonrasında da devam eden Avrupa'da Konvansiyonel Silahlı Kuvvetler AntlaÅŸması ile hız kazandı.
NATO ayrıca yeni özerk olan Orta ve DoÄŸu Avrupa ülkelerini kapsayacak aÅŸamalı bir büyümeyi baÅŸlattı ve etkinliklerini daha önce ilgilenmediÄŸi politik ve insancıl durumlara geniÅŸletti. NATO daha sonra, siber güvenlik, terör, göç konularına da üyelerinin güvenliÄŸini tehdit ettiÄŸi gerekçesiyle el attı.
NATO’nun operasyon yaptığı bölgeler neresi ?
SoÄŸuk SavaÅŸ sırasında NATO tarafından hiçbir askerî operasyon gerçekleÅŸtirilmedi. SoÄŸuk SavaÅŸ sona erdikten sonra ilk operasyonlar 1990 ve 1991'de, Irak'ın Kuveyt'i iÅŸgali nedeniyle yapıldı. Havadan erken uyarı özellikli uçaklar Türkiye'nin güneydoÄŸusuna gönderildi ve kısa süre sonra bölgeye birlikler sevk edildi. Daha sonra sırasıyla Bosna-Hersek ve Kosova’nın ardından, Libya ve Afganistan’da boy gösteren NATO, Aden Körfezi'nde korsanlıkla mücadelede etkili bir rol oynadı.
Yeni üyeler kim? Karar mekanizması nasıl iÅŸliyor ?
NATO, Sovyetler BirliÄŸi’nin çökmesinin ardından Orta ve DoÄŸu Avrupa ülkelerini kapsayacak aÅŸamalı bir büyümeyi baÅŸlattı.
Ä°ttifak mensubu ülke topraklarının büyük bir kısmı Avrupa ve Kuzey Amerika'da bulunan NATO'nun 30 üyesi bulunuyor. VarÅŸova Paktı’ndan ayrılan doÄŸu Avrupa ülkeleri, NATO’ya dahil olan yeni ülkelerin önemli bir bölümünü oluÅŸturuyor. Makedonya 2020'de Ä°ttifak'a katılan son ülke olmuÅŸtu.
Merkezi Belçika’nın baÅŸkenti Brüksel’de olan ittifakta kararlar NATO Konseyi tarafından alınıyor ve üyelerin kararları veto etme hakkı bulunuyor. Ä°ttifakın danışma organı olarak görev yapan NATO Parlamenterler Asamblesi ise siyasi konularda da tavsiyelerde bulunabiliyor.