ZORBA YÖNETÄ°CÄ°

Zorlayıcı-Baskıcı (Zorba) yöneticiler, iÅŸlerini yapabilmek için güce ihtiyaçları olduÄŸuna inanırlar, gücü ele geçirme ve kullanma sürecinde baÅŸkalarına kötü görünmekten ve hata yapmaktan korkmazlar. BaÅŸkalarının karşı çıkması, direnmesi ya da suçlaması, onların ellerindeki gücü kullanarak iÅŸlerini yapmalarını engellemez. Hata yapma, baÅŸkalarını incitme, kırma endiÅŸesi ile güç elde etmekten ve onu kullanmaktan kaçınmazlar. Bu gibi endiÅŸelerle güç kullanmaktan uzak durmak, onlara göre zayıflığın ve pasif yöneticiliÄŸin iÅŸaretleridir.

Zorba yöneticinin en önemli amacı güce sahip olmak, gücü korumak ve büyütmektir. Bunun için ne gerekiyorsa yapar. Machiavelli’nin 1517’de yazdığı Prens isimli ünlü kitabında savunduÄŸu, “yönetenlerin, güçleri, yöntemleri ve servetleri uyum içinde olduÄŸu sürece baÅŸarılı olacakları; eÄŸer olmazlarsa, edindikleri her ÅŸeyi kaybedecekleri” görüÅŸüne içtenlikle inanır.

Machiavelli, bir yöneticinin (prens/kral/lider) gerektiÄŸinde, istediÄŸi sonuçları elde edebilmek için her türlü yalan, iftira, hile, aldatmaca ve hatta cinayetten bile faydalanması gerektiÄŸi fikrini de savunmuÅŸtur. Güce sahip insanlara karşı çıkmak, meydan okumak hatta eleÅŸtirmek çok zordur, kendilerine nadiren kötü haberler verilir. Zor durumda kaldıklarında bile, kendi tutarsızlıklarını ve gerçekleri reddetme eÄŸilimleri vardır. Bu, sahip olunan gücün verdiÄŸi bir ruh halidir.

Zorlayıcı-baskıcı gücün yönetimde kullanılması genellikle fiziksel saldırı ÅŸeklinde olmaz. En yaygın biçimleri; sözlü ya da sözsüz hakaret, aÅŸağılama, küçümseme, ötekileÅŸtirme gibi sembolik ve psikolojik jestlerdir. Çalışanın istemediÄŸi bir yerde görevlendirilmesi, elindeki kaynakların veya yetkilerin alınması ya da haksız yere cezalandırılması zorlayıcı gücün bazı örnekleridir.

Uç durumlarda, zorba yöneticiler, etik deÄŸerleri olmayan, doÄŸru-yanlış ayırımı yapamayan, ahlaka ve iyi davranışa iliÅŸkin toplumsal kuralları tanımayan, kendi çıkarlarını her ÅŸeyden önde tutan insanlardır. BaÅŸkalarına iyi örnek oluÅŸturabilecek kiÅŸisel özellikleri ya da topluma yararlı olmak gibi bir endiÅŸeleri yoktur. Sahip oldukları gücü, yetkiyi ve nüfuzu baÅŸkalarının ve toplumun yararına kullanmayı akıllarından bile geçirmezler. Etik deÄŸerlerden yoksun yöneticiler, kendileri gibi yandaÅŸlar bulduklarında ve ortam da elverdiÄŸinde bazı etkili sonuçlar alabilirler. Ancak etkileri kısa ömürlüdür.

Zorba yöneticiyi, yalnızca olumsuz duyguları ve baÅŸkalarına zarar veren davranışları olan bir kötü karakter olarak görmemek gerekir. Yönetici dış dünyadan soyutlanmış olarak yaÅŸamaz. Yöneticinin ekibi (yandaÅŸları) ve içinde bulunulan ortam, zorba yöneticiliÄŸin aÄŸlarını oldukça karmaşık bir sistemde bütünleÅŸtirir. Yönetici-yandaÅŸ-ortam üçlüsü, zorba yöneticiliÄŸin oluÅŸumundaki rolleri ve sorumlulukları ortaktır. Hatta bazı durumlarda yöneticiyi zorbalığa yönlendirenler özellikle yandaÅŸlar ve ortamın koÅŸullarıdır.

Ne kadar karmaşık ve ürkütücü olsa da kötü yöneticilik gerçeÄŸi görmezden gelinemez. Bu, hastalığı yok sayarak saÄŸlık üzerine konuÅŸmaya benzer. Ä°yi yöneticilerin erdemlerinin ve baÅŸarılarının nasıl artırılacağı kadar kötü yöneticilerin güçlerinin nasıl kontrol edileceÄŸi ve verebilecekleri zararların nasıl azaltılacağı da tartışılmalıdır. Kötü yöneticiliÄŸin dinamiklerine iliÅŸkin farkındalık geliÅŸtirmek, yöneticilerin hem etikten yoksun hem de etkisiz eylemlerini daha iyi anlamak açısından önemlidir. Ancak böylelikle, kötü yöneticiliÄŸin gücünü kontrol etmek ve zararlarını en aza indirmek için neler yapılabileceÄŸi konusunda çalışma olanağı bulunabilir.