Columbus 1492’de karaya çıktığında, Amerika kıtası zaten binlerce yıldır insanlara ev sahipliği yapıyordu. Kıtayı keşfeden ilk kişi o değildi. Bunun yerine, keşfi birçok keşfin sonuncusuydu.
Toplamda, insanlar Amerika’yı en az yedi farklı kere buldu. Bunlardan en az altısı için, Amerika aslında o kadar da yeni değildi. Kaşifler denizden ve karadan geldiler ve yeni genler, yeni diller, yeni teknolojiler getirdiler. Bazıları kaldı, araştırdı ve imparatorluklar kurdu. Diğerleri eve gitti ve orada olduklarına dair birkaç ipucu bıraktı.
Sondan başa, işte Amerika’yı nasıl keşfettiğimizin hikayesi.
7- Christopher Columbus: MS 1492
1492’de Avrupalılar, İpek Yolu ile veya Afrika’nın güney ucundaki Cape Route’u kullanarak Asya’ya ulaşabildiler. Avrupa’dan batıya yelken açmanın imkansız olduğu düşünülüyordu.
Eski Yunanlar, Dünya’nın çevresinin Asya’yı çok batıya koyan 40.000 km olduğunu doğru bir şekilde hesaplamışlardı. Ancak Columbus hesaplarını alt üst etti. Birim dönüştürmedeki bir hatası, Dünya’nın çevresinin sadece 30.000 km olduğunu ima etti.
Bu hata, hüsnü kuruntudan doğan diğer varsayımlarla birlikte, Avrupa’dan Japonya’ya sadece 4500 km’lik bir mesafe gösterdi. Gerçek mesafe neredeyse 20.000 kilometre.
Eski Yunanlar, Dünya’nın çevresinin Asya’yı çok batıya koyan 40.000 km olduğunu doğru bir şekilde hesaplamışlardı. Ancak Columbus hesaplarını alt üst etti. Birim dönüştürmedeki bir hatası, Dünya’nın çevresinin sadece 30.000 km olduğunu ima etti.
Columbus’un gemileri, Asya’ya ulaşmak için yeterli malzeme olmadan yola çıktı. Neyse ki Amerika’ya çıktı. Columbus, Doğu Hint Adaları’nı bulduğunu düşünerek, bu kıtanın halkına “Hintliler” dedi. Sonunda hatasını anlamadan öldü. Columbus’un bilinmeyen bir toprak bulduğunu fark eden denizci Amerigo Vespucci’ydi ve 1507’de Vespucci’nin onuruna Amerika adı uygulandı.
6- Polinezyalılar: MS 1.200
MÖ 2500 civarında, denizci bir halk yeni topraklar bulmak için Tayvan’dan yola çıktı. Filipinler üzerinden güneye, Melanezya üzerinden doğuya, ardından uçsuz bucaksız Güney Pasifik’e doğru yola çıktılar. Bu insanlar, Polinezyalılar, binlerce kilometre açık okyanusu geçmek için rüzgarı, dalgaları ve yıldızları okuyan usta denizcilerdi.
Polinezyalılar devasa çift kanolar kullanarak Samoa, Fiji, Tonga ve Cook Adaları’na yerleştiler. Bazıları güneye Yeni Zelanda’ya giderek Maori oldu. Diğerleri doğuya Tahiti, Hawaii, Paskalya Adası ve Markiz Adaları’na gitti. Buradan, sonunda Güney Amerika’ya geldiler. Sonra, Pasifik’in çoğunu keşfettikten sonra keşif gezisinden vazgeçtiler ve Güney Amerika’yı tamamen unuttular.
Ancak bu olağanüstü yolculuğun kanıtları kaldı. Güney Amerikalılar Polinezyalılardan tavuk alırken, Polinezyalılar Güney Amerika tatlı patateslerini almış olabilir. Ve yemekten fazlasını paylaştılar. Doğu Polinezyalıların Amerika yerlisi DNA’sı var. Polinezyalılar sadece Yerli Amerikalılarla tanışmadılar, onlarla evlendiler.
Viking destanlarına göre, MS 980 civarında, Kızıl Eric, bir Viking ve kurnaz satıcı, insanları oraya taşınmaya ikna etmek için uçsuz bucaksız, buzlu bir çorak araziye “Grönland (Greenland)” adını verdi. Sonra, MS 986’da Grönland’dan çıkan bir tekne Kanada kıyılarını gördü.
MS 1021 civarında, Erik’in oğlu Leif, Newfoundland’da bir yerleşim yeri kurdu. Vikingler, Amerika yerlileriyle savaştan ve Grönland’a geri dönmeye mecbur kalmadan önce sert iklimle mücadele etti. Bu hikayeler, arkeologların Newfoundland’daki Viking yerleşimlerinin kalıntılarını kazıp çıkardıkları 1960’a kadar, uzun süredir mit olduğu gerekçesiyle kabul edilmedi.
Vikinglerden hemen önce, Inuit halkı Sibirya’dan Alaska’ya deri botlarla seyahat etti. Balinalar ve foklar avlayarak, çim kulübelerde ve iglolarda yaşayarak, soğuk Arktik Okyanusu’na iyi adapte olmuşlardı ve Grönland’a kadar kıyılara girdiler.
İlginç bir şekilde, DNA’ları yerli Alaskalılara oldukça yakın, bu da atalarının Asya’yı Alaska’dan kolonileştirdiğini ve sonra tekrar Amerika’yı keşfetmek için geri döndüğünü ima ediyor.
3- Eskimo-Aleut: MÖ 2.500 ila 2.000
Inuit, daha önceki bir göçün soyundan gelir: Eskimo-Aleut dillerini konuşanların göçü. Bunlar diğer Amerika yerlilerinin dillerinden farklıdır ve hatta Fince ve Macarca gibi Ural dilleriyle uzaktan ilişkili olabilir.
Bu durum, DNA kanıtlarıyla birlikte, Eskimo-Aleut’un farklı bir göç olduğunu gösteriyor. Bugünkü Rusya’dan Alaska’ya, belki de 4.000-4.500 yıl önce Bering Denizi’ne rastladılar, Na-Dene halkı gibi daha önceki göçmenleri kısmen yerinden ettiler ve hatta onlarla karıştılar.
2- Na-Dene: MÖ 8.000 ila 3.000
Başka bir grup, Na-Dene halkı, yaklaşık 5.000 yıl önce Bering Denizi’ni geçerek Alaska’ya gitti, ancak diğer araştırmalar Amerika kıtasına 10.000 yıl kadar önce yerleştiklerini gösteriyor.
Kemiklerinden elde edilen DNA, onları Eskimo-Aleut grubundaki modern insanlara değil, Navajo, Dene, Tlingit ve Apache halkı gibi Na-Dene dil ailesini konuşan Yerli Amerikalılara bağlıyor. Na-Dene dilleri Sibirya’da konuşulan dillere en yakın olan dillerdir, bu da onların ayrı bir göçü temsil ettiğini düşündürüyor.
1- İlk Amerikalılar: 35.000 ila 16.000 yıl önce
Hemen hemen tüm Amerika yerlisi kabileler (Sioux, Comanche, Iroquois, Cherokee, Aztek, Maya, Quechua, Yanomani ve düzinelerce diğerleri) benzer dilleri konuşur. Bu durum, dillerinin uzun zaman önce Amerika kıtasına giren tek bir kabile tarafından konuşulan ortak bir ata dilinden evrimleştiğini gösteriyor. Onların soyundan gelenlerin düşük genetik çeşitliliği, bu kurucu kabilenin küçük olduğunu, belki de 80 kişiden az olduğunu gösteriyor.
Peki oraya nasıl gittiler? 11.700 yıl önce son buzul çağı sona ermeden önce, buzullarda o kadar çok su tutuldu ki deniz seviyeleri düştü. Bering Denizi’nin dibi kurudu ve Bering Kara Köprüsü oluştu. Amerika’nın ilk insanları Rusya’dan Alaska’ya yürüdü. Ancak bu göçlerin zamanı tartışmalı.
Arkeologlar bir zamanlar 13.000 yıl önce yaşayan Clovis halkının Amerika’nın ilk yerleşimcileri olduğunu düşündüler. Ancak şimdi kanıtlar, insanların Amerika’ya çok daha önce geldiğini gösteriyor.
Washington, Oregon, Teksas, ABD’nin doğu kıyısı ve Florida’daki buluntular, insanların Amerika’ya Clovis halkından çok önce ulaştığını gösteriyor.
New Mexico’daki ayak izleri 23.000 yıl öncesine dayanıyor. Meksika mağarasındaki taş aletler 32.000 yıl öncesine ait olabilir. Colorado’dan kesilmiş bir mamut 31.000–38.000 yıl öncesine tarihleniyor. Ve 32.000 yıl önce insanları Alaska’da ateş izleri bıraktı.
Bu tarihlerden bazıları yanlış olabilir, ancak her yeni keşifle birlikte hepsinin yanlış olması giderek daha zor görünüyor.
Erken bir göç, büyük bir gizemi düzgün bir şekilde çözebilirdi. 13.000 yıl önce, geniş bir buzul olan Laurentide Buz Levhası, Kanada’yı üç kilometre kalınlığa kadar buza gömdü. İnsanlar o zaman Kuzey Amerika’ya geldiyse, buzu nasıl geçtiler? Güneydoğu Alaska’nın buzullar ve fiyortlarla dolu engebeli kıyısı muhtemelen geçilmezdi ve ilk Amerikalıların muhtemelen tekneleri yoktu. Ancak 30.000 yıl önce buz tabakası tam olarak oluşmamıştı.
Buz yayılmadan önce insanlar mamutları ve atları Alaska’dan doğuya Kuzeybatı Toprakları’na, ardından güneye Alberta ve Saskatchewan üzerinden Montana’ya kadar avlayabilirdi. Dikkat çekici bir şekilde, insanlar Amerika’ya Batı Avrupa’dan önce yerleşmiş olabilirler. Yine de bu mantıklı olabilir. Alaska’nın Kuzey Kutbu zorluydu, ancak Avrupa’da potansiyel olarak düşman Neandertaller vardı.
1492, Amerika’nın son keşfiydi. Columbus, Magellan ve Cook’un yolculuklarının ardından, insanlığın diasporasının dağınık torunları nihayet yeniden bir araya geldi. Temassız birkaç kabile dışında, her yer herkes tarafından biliniyordu. Keşif imkansızdı.
Ancak Amerika’nın yerleşiminin hikayesi hala yazılıyor ve anlayışımız gelişiyor. Eskimo-Aleut bir değil, iki farklı göç olmuş olabilir. Genler, diğer erken kurucu popülasyonların olasılığına işaret ediyor. Polinezyalıların ve İskandinavların ziyaretlerine dair ne kadar az kanıt bıraktığı düşünülürse, başka göçlerin de olduğu düşünülebilir, bunlardan çok az kanıtımız var.
Bilmediğimiz çok şey var. Artık kimse Amerika’yı keşfedemez, ancak keşifleri hakkında keşfedilecek çok şey var.
Facebok'tan alınmıştır.
ŞAHABETTİN KÜÇÜKYAZICI
BÜLENT SOYLAN
Prof.Dr. İsmet BARUTÇUGİL
Dr. Bora KÜÇÜKYAZICI.jpg)
KONUK YAZAR.jpeg)
ERSİN DEDEKOCA